Mówi się, że Azjaci młody wygląd i niesamowitą pracowitość zawdzięczają piciu herbaty. Już jedna filiżanka działa pobudzająco lub relaksująco, wspomaga pracę całego organizmu. Co kryje w sobie herbaciany susz? Co jest w składzie herbaty i jak to naprawdę na nas działa?

Kofeina, czyli teina

Znana z kawy kofeina znajduje się również w herbacie. Herbacianej kofeiny, czyli teiny, w naparze jest do 4%, ale jej działanie na ludzki organizm jest nieco inne niż kofeiny w kawie. O ile w kawie kofeina powoduje nagłe, ale krótkotrwałe pobudzenie, filiżanka herbaty daje nieco delikatniejszy efekt, ale utrzymujący się znacznie dłużej. Wynika to z reakcji chemicznej, jaka zachodzi pomiędzy teiną a znajdującą się rownież w herbacie taniną. Filiżanka herbaty wzmacnia koncentrację, pobudza ośrodkowy układ nerwowy, zmniejsza zmęczenie.

Zawartość teiny w naparze uzależniona jest nie tylko od proporcji suszu do wody, ale również od innych czynników. Najwięcej tego składnika uzyskamy z naparu z młodych liści, najmniej - z najgrubszych liści z dolnych partii rośliny. Istotny jest również rodzaj herbaty - najwięcej teiny zawierają herbaty czarne, następnie czerwone. W zielonej herbacie zawartość teiny jest znikoma, a w białych praktycznie nie ma jej w ogóle. Aby uzyskać działanie pobudzające, liście należy zaparzać do 3 minut.

Teina to nie jedyny alkaloid znajdujący się w herbacie. Również, choć w znacznie mniejszym stężeniu, występuje tu powodująca rozszerzenie naczyń krwionośnych teobromina, mająca działanie moczopędne teofilina oraz inne alkaloidy.

Tanina, czyli garbniki

Wspomniana wcześniej tanina odpowiedzialna jest za charakterystyczny, cierpki smak, ale nie tylko. Jeśli będziemy zaparzać liście czarnej herbaty 5-6 minut, w naparze zaczną zachodzić kolejne reakcje chemiczne - garbniki, czyli tanina, wchodzą w reakcję z teiną. W efekcie uzyskujemy napar o odmiennym działaniu - relaksujący, uspokajający, a nawet ułatwiający zasypianie. Posiada on jednak znacznie bardziej wyrazisty, cierpki smak.

Zawartość taniny w naparze, w zależności od rodzaju i gatunku herbaty, określa się na poziomie 6-13 proc. Zielone herbaty z reguły zawierają około dwa razy więcej taniny niż czarne. Wpływ na zawartość tego związku ma również miejsce uprawy roślin oraz pora zbiorów.

To właśnie garbniki odpowiedzialne są za spowalnianie procesu starzenia się - wiążą produkowane przez organizm wolne rodniki, utrudniając im niszczenie komórek. Wzmacniają również naczynia krwionośne, utrudniając tym samym przedostanie się cholesterolu do krwioobiegu. Taninie przypisuje się również przyspieszanie procesu usuwania toksyn z organizmu.

Olejki eteryczne

To właśnie one odpowiedzialne są za niepowtarzalny aromat herbaty. Zależnie od gatunku, pory czy miejsca uprawy, rośliny posiadają różne kompozycje związków zapachowych, co sprawia, że aromaty herbat różnią się od siebie.

Znaczna większość olejków eterycznych ulatnia się z liści podczas obróbki. W suszu stężenie to wynosi mniej niż setna procenta. Nadal jednak tak niewielka ilość olejków eterycznych w herbacie odgrywa bardzo ważną rolę. Aby zachować ich możliwie jak najwięcej, należy pamiętać o właściwym przechowywaniu suszu oraz zaparzaniu zgodnym z rodzajem i gatunkiem herbaty.

Najintensywniej olejki eteryczne wyczuwalne są w Oolongach, dlatego czasem stosuje się taki susz dla wzmocnienia mieszanki czarnej herbaty. Z kolei w herbatach zielonych i czarnych napar zawdzięcza aromat głównie taninie, nie olejkom.

Związki mineralne i inne składniki

Od 5 do nawet 7 proc. herbacianego naparu stanowią sole mineralne. Ich zawartość uzależniona jest przede wszystkim od rodzaju herbaty. W filiżance herbaty znajdziemy:

  • wapń,
  • fosfor,
  • żelazo,
  • magnez,
  • selen,
  • potas,
  • cynk.

Białka w suszonych liściach herbaty mogą stanowić nawet 25 proc. Natomiast węglowodany nierozpuszczalne w wodzie, niepotrzebne naszemu organizmowi, stanowią, zależnie od gatunku, nawet do 12 proc. Działa tu prosta zależność - im lepsza gatunkowo jest herbata, tym mniej tego typu węglowodanów posiada. Pożyteczne węglowodany to maksymalnie 4 proc.