Cejlońska herbata, czyli uprawiana na Sri Lance, uważana jest za najlepsza na świecie. Na wyspie nadal liście zbiera się tradycyjnie, wyłącznie ręcznie, a proces ich obróbki jest ściśle przestrzegany. Wszystko, by herbata z Cejlonu była zawsze najlepszej jakości. Poznaj historię uprawy krzewów herbacianych na wyspie i regiony, w których znajdują się plantacje.

Historia herbaty cejlońskiej

Herbata nie jest tradycyjnie uprawianą rośliną na Sri Lance, chociaż dzisiaj z jej produkcji utrzymuje się spora część mieszkańców. Roślina pojawiła się po raz pierwszy na wyspie w 1824 roku. Z Chin przywieźli ją Brytyjczycy i zasadzili w Królewskich Ogrodach Botanicznych w Peradeniya. Krzewy się przyjęły, uważa się je za pierwsza niekomercyjną uprawę herbaty na Cejlonie. 

Z kolei jako pierwszą komercyjną określa się plantację założoną przez Szkota Jamesa Taylora w 1867 roku w mieście Kandy w Prowincji Środkowej. Mężczyzna obsadził krzewami 19 akrów, a pierwszą partię suszu sprzedał w Londynie w 1873 roku. Rośliny przyjęły się na wyspie tak dobrze, że już w 1984 roku powstało tu Stowarzyszenie Sprzedawców Herbaty w Colombo, a w 1925 roku - Instytut Badań Herbaty. 

Organizacje te zajmowały się promocją i rozwojem produkcji herbaty na wyspie. Jednym z najciekawszych przepisów wprowadzonych, by utrzymać najlepszą jakość suszu, był ten z 1932 roku, zakazujący eksportu herbat złej jakości. To właśnie wtedy do procesu przetwarzania liści dodano obowiązkowe etapy odsiewania zniszczonych liści oraz testowania jakości naparu. 

Skąd nazwa “herbata cejlońska”?

Cejlon to nazwa wyspy na Oceanie Indyjskim. Do 1972 roku tę samą nazwę stosowano również w odniesieniu do kraju, który się na niej znajduje. Od lat 70. państwo nosi nazwę Sri Lanka (w tłumaczeniu to “olśniewający kraj”), obie nazwy stosuje się wymiennie - jedną na określenie wyspy, drugą - państwa. 

Ile herbaty produkuje się na Sri Lance?

Gospodarka Cejlonu opiera się na rolnictwie, a w głównej mierze - właśnie na uprawie krzewów herbacianych. Ponieważ jest niewielką wyspą, nie ma tu jednak zbyt wiele przestrzeni do zagospodarowania. Co ciekawe, w przeciwieństwie do innych krajów ze światowej czołówki producentów herbaty, w Sri Lance w ciągu ostatnich sześćdziesięciu lat powierzchnia wykorzystywana do uprawy herbaty zmniejszyła się. 

W 1961 roku, gdy Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) po raz pierwszy zebrała dane dotyczące produkcji żywności na świecie, na Cejlonie powierzchnia upraw herbaty wynosiła 237 tys. ha. Z czasem odrobinę się zwiększyła, aby w latach 90. spaść do 187,5 tys. ha (1996 rok). Według najnowszych danych z 2019 roku powierzchnia uprawy herbaty na Sri Lance wynosi 200 tys. ha. 

Jednocześnie w tym samym czasie roczna krajowa produkcja herbaty zwiększyła się o połowę. W 1961 roku, według danych FAO, na Cejlonie wytwarzano 206 tys. ton. Poziom ten utrzymywał się do początku lat 90., gdy po chwilowej zapaści (179 tys. ton w 1992 roku) produkcja zaczęła regularnie wzrastać. W 2019 roku wyniosła 300 tys. ton. 

Przez dziesięciolecia Sri Lanka, obok Chin i Indii, znajdowała się na podium krajów produkujących najwięcej herbaty na świecie. W 1961 roku, gdy po raz pierwszy zebrano dane z całego świata, Sri Lanka znajdowała się na drugim miejscu, produkując rocznie 206,5 tys. ton suszu. Zajmujące wtedy pierwsze miejsce Indie wytwarzały 354 tys. ton, a trzecie Chiny - 97 tys. ton. 

Pod koniec lat 70. na Cejlonie produkowano podobną ilość herbaty, ale w Chinach produkcja wzrosła do 304 tys. ton, natomiast w Indiach - do 543 tys. ton rocznie. Dekadę później po piętach Sri Lance zaczęła deptać Kenia. W końcu w pierwszych latach XXI wieku afrykański kraj wyprzedził Cejlon w rocznej produkcji herbaty. W 2019 roku, skąd pochodzą ostatnie dane, Sri Lanka znajduje się na czwartym miejscu światowych producentów (300 tys. ton rocznie), za Kenią (459 tys. ton), Indiami (1 mln 390 tys. ton) i Chinami (279 tys. ton).

Jak produkuje się herbatę na Cejlonie?

Na Sri Lance dominuje produkcja herbaty czarnej, uznawanej za najlepszą czarna herbatę na świecie. W niewielkim stopniu wytwarza się tu także herbaty zielone. Klimat pozwala na zbiory przez cały rok, jednak najbardziej cenione są te pochodzące z przełomów lutego i marca oraz sierpnia i września. 

Regiony uprawy herbaty

Wyspa jest krajem w przeważającej części nizinnym z niewielką powierzchnią gór i wzniesień w południowej części, gdzie roczna suma opadów sięga 5000 mm. To właśnie na tym masywie górskim znajdują się najlepsze plantacje herbaty. 

  • Ruhuna - historyczny region, obejmujący powierzchnią kilka dzisiejszych prowincji w południowo-wschodniej części Cejlonu. Plantacje znajdują się na nizinnych terenach, do 600 m n.p.m. 

  • Sabaragamuwa - prowincja w południowo-zachodniej Sri Lance. Herbata rośnie tu na nizinach, do wysokości 600 m n.p.m. 

  • Uva - prowincja w południowo-wschodniej części wyspy z plantacjami na wysokości od 900 do 1500 m n.p.m. Znajduje się pod wpływem monsunów z dwóch kierunków. 

  • Nuwara Eliya w Prowincji Środkowej - plantacje znajdują się na wysokości ok. 1900 m n.p.m. Opady deszczu są tu umiarkowane, a temperatury niskie.

  • Uda Pussellava w Prowincji Środkowej - krzewy herbaciane rosną na wysokości od 900 do 1600 m n.p.m. Deszcz pada tu przez 200 dni w roku. 

  • Dimbula w Prowincji Środkowej - plantacje rozciągają się na wysokości od 1250 do 1650 m n.p.m. Klimat jest bardzo zróżnicowany - chłodne i suche dni przeplatają się z wypełnionymi monsunowymi opadami. 

  • Kandy w Prowincji Środkowej - najwyższe punkty uprawy herbaty sięgają 1300 m n.p.m., tylko część plantacji jest intensywnie nawiedzana przez monsuny.

Najciekawsze herbaty ze Sri Lanki

Choć wszystkie cejlońskie herbaty są godne polecania, warto wyróżnić kilka z nich:

  • Ceylon Kenilworth - herbata pochodząca z dystryktu Nuwara Eliya, charakteryzuje się mocnym smakiem i miedziano-złotym kolorem naparu. 

  • Ceylon Shawlands - produkowana w regionie Uva, na wysokościach powyżej 1173 m n.p.m. Napar jest wyrazisty, pikantny.

  • Ceylon Pettiagalla - herbata z prowincji Sabaragamuwa, z dystryktu Ratnapura. Choć smak jest mocny, to jednocześnie lekki, a kolor dość jasny. 

  • Ceylon Blend Adam’s Peak - susz produkowany jest również w prowincji Sabaragamuwa, w dystrykcie Ratnapura, na zboczach Sri Pada (Adam’s Peak), Szczytu Adama, góry liczącej 2200 m n.p.m. Napar ma wyraziste, korzenne nuty. 

Etapy obróbki liści herbaty na Cejlonie

Herbata od dziesięcioleci zbierana jest tu w taki sam sposób - ręcznie zrywane są tylko dwa górne listki i pączek. Następnie na wszystkich plantacjach postępuje się z liśćmi tak samo, dzięki czemu cejlońskie herbaty różnią się od siebie tylko klimatem, w jakim wzrastają krzewy. Kolejne etapy postępowania z liśćmi na Cejlonie:

  • ręczny zbiór dwóch pierwszych liści oraz pączka (wprawna kobieta zbiera do 20 kg liści dziennie),

  • więdnięcie - liście są rozkładane, by część wody z nich naturalnie odparowała,

  • rolowanie liści, które dzięki delikatnemu naruszeniu struktury zaczynają proces oksydacji,

  • studzenie i odrzucanie ewentualnych zepsutych liści,

  • właściwa oksydacja,

  • podgrzanie liści do ponad 90 stopni C, aby je wysuszyć,

  • sortowanie liści ze względu na wielkość,

  • oczyszczanie liści z ewentualnych zanieczyszczeń i zgrubiałych łodyg,

  • testowe parzenie próbek herbaty, aby upewnić się, że spełnia standardy,

  • pakowanie herbaty.