Chałwa wyrabiana jest od wieków w różnych regionach świata. Bogata jest w minerały i witaminy, ale jednocześnie bardzo kaloryczna. Warto wiedzieć, że najpopularniejsza u nas sezamowa chałwa turecka to zaledwie jeden z wielu rodzajów chałwy. Koniecznie sprawdź nasz przepis na chałwę waniliową z ulubionymi orzechami.

Czym jest chałwa?

Słodki wyrób na bazie karmelu i nasion oleistych, popularny w wielu częściach świata. Najczęściej o zwartej, twardawej konsystencji, która mięknie pod wpływem ciepła. Podaje się ją pokrojoną na plastry lub kawałki. Chałwa jest bardzo słodka i sycąca.

Tradycyjnie produkuje się ją w krajach śródziemnomorskich, na Bałkanach, w zachodniej części Azji, ale także w Europie Wschodniej. Najpopularniejsze nasiona, na bazie których powstaje chałwa, to sezam, słonecznik oraz orzechy. Chałwa może być jednolitą masą lub kompozycją z dodatkami, najczęściej orzechów, lub przeplatana inną masą, np. czekoladową czy orzechową. 

Rodzaje chałwy

Lokalnie chałwa ma różne warianty uzależnione od dostępnych tradycyjnie produktów. Najbardziej charakterystyczne są:

  • chałwa turecka - sezamowy blok, często wzbogacony dodatkami smakowymi. Najczęściej spotykane są chałwy czekoladowe, waniliowe czy pistacjowe z kawałkami pistacji.

  • chałwa grecka - na bazie skrobi kukurydzianej.

  • chałwa ukraińska, rosyjska - najczęściej na bazie słonecznika, maku lub orzechów, wzbogacana olejkami aromatycznymi lub bakaliami. 

  • chałwa afgańska, indyjska - wyrabia się ją na bazie semoliny.

  • chaława indyjska - inna odmiana, zawiera tartą marchewkę gotowaną na mleku.

  • chałwa południowoazjatycka - w regionie popularne jest dodawanie do chałwy kaszy manny. 

  • chałwa hiszpańska - turrón - popularny na półwyspie iberyjskim i w Ameryce Łacińskiej wyrób na bazie białek jaj, znacznie twardszy od klasycznej chałwy.

Skąd pochodzi prawdziwa chałwa?

Historycy nie są zgodni, gdzie zaczęto wytwarzać chałwę - jedni przypisują jej korzenie tureckie, inni - indyjskie. Zapewne prawda leży po środku i zupełnie niezależnie słodki wyrób zaczęto produkować w różnych regionach świata mniej więcej w podobnym czasie. 

Najstarsze zapiski dotyczące chałwy pochodzą z VII wieku. Miała być wtedy produkowana ze zmielonych daktyli gotowanych na mleku. Dopiero ok. 200 lat później skład chałwy zaczął przypominać dzisiejszy. 

Pierwsza książka kucharska zawierająca przepis na chałwę to pochodząca z XIII wieku Arabic Kitab al-Tabikh. W Europie pierwsze wydawnictwo z przepisem na chałwę pojawiło się w tym samym czasie w Hiszpanii, której kuchnia przesiąknięta była wpływami mauretańskimi. Według ówczesnej receptury, w skład chałwy wchodziły gotowany cukier, miód, olej sezamowy oraz mąka. Masa formowana była w trójkąty, następnie skrapiana wodą różaną. Na górę kładło się pistacje, posypywało cukrem i przykrywało drugim trójkątem.

Niemniej największą popularność chałwa zdobyła w Turcji, gdzie przepis doprowadzono do perfekcji. Dzisiaj w Europie najbardziej znane są właśnie sezamowe chałwy tureckie. 

Czy chałwa jest zdrowa?

Najpopularniejsze u nas chałwy tureckie w ok. 46 proc. składają się z cukru. Drugi składnik - ok. 40 proc., to tłuszcz. Białka stanowią ok. 12 proc. zawartości, a pozostała część to błonnik pokarmowy. Chałwa jest bardzo kaloryczna - 100 g to aż 500 kcal. 

Jednocześnie, dzięki obecności nasion czy orzechów, 100 g chałwy może zawierać ok. 400 mg fosforu, po ok. 200 mg potasu i magnezu, 60 mg wapnia, a także żelazo, cynk, niacynę, witaminy A, B1, B2, B6, E.

Jeśli kupujemy chałwę w sklepie, warto zwrócić uwagę na skład - olej palmowy, syrop glukozowo-fruktozowy, aromaty czy emulgatory nie powinny się w nim znaleźć. Oprócz tego najzdrowsza będzie chałwa o najwyższej zawartości sezamu. 

Jak zwykle kluczem do zdrowego jedzenia chałwy jest umiar - jedzona sporadycznie, w małych ilościach, dostarczy nam sporo dobrych składników i energii. Dobrze sprawdzi się np. podczas długich górskich wycieczek. 

Jak zrobić chałwę? Przepis 

Samodzielne przygotowanie domowej chałwy jest trochę czasochłonne i wymaga posiadania dobrego blendera. Za to nie trzeba nic piec, wystarczy włożyć masę do lodówki. Zaczynamy od zrobienia bazy:

Składniki

  • 200 g białego sezamu

  • 2 łyżki miodu

  • 1 laska wanilii

  • 2 łyżeczki cukru waniliowego

  • opcjonalnie - ulubione orzechy

Najważniejszym etapem przygotowywania chałwy jest prażenie sezamu na patelni - wymaga trochę cierpliwości, ponieważ należy robić to na najmniejszym ogniu, najlepiej cały czas  mieszając. Trzeba uważać, by wyłapać moment, w którym nasiona z białych zrobią się złote. Jeśli dopuścimy do zbrązowienia, chałwa będzie gorzka. Uprażone nasiona przekładamy do pojemnika, by przestygły. 

Jeśli mamy skrystalizowany miód, należy go najpierw delikatnie podgrzać, by stał się płynny. W czasie, gdy będzie stygł, wracamy do sezamu - przesypujemy go do blendera, dodajemy cukier waniliowy i mielimy od kilku do kilkunastu minut, zależnie od mocy urządzenia, aż uzyskamy jednolita masę. 

Przekładamy ją do miski, dodajemy ziarenka z wanilii oraz płynny miód i delikatnie mieszamy, aż składniki się połączą. Gotową masę można od razu przełożyć do pojemnika i opcjonalnie udekorować orzechami lub posiekane wymieszać z masą i dopiero wtedy umieścić w pojemniku. 

Bez względu na to, czy zdecydujemy się na dodatki, masę w pojemniku szczelnie przykrywamy i wstawiamy do lodówki na 4-8 godzin. Po tym czasie będzie bardziej zbita, twarda, łatwa do krojenia. Taką domową chałwę możemy przechowywać w szczelnym pojemniku w lodówce do miesiąca.