Herbaty dzielimy według koloru, który wynika ze sposobu przygotowania suszu. Różne procesy, jakim są poddawane liście powodują, że poszczególne rodzaje herbat mają nie tylko różny kolor, smak czy zapach, ale także (a może przede wszystkim) właściwości. Warto pamiętać, że nazewnictwo nie jest na całym świecie takie samo. Azjaci dzielą herbaty według koloru naparu, natomiast Europejczycy - suszu. Dlatego też np. europejska czerwona herbata przez Chińczyków nazywana jest czarną, a nasza czarna to w wielu azjatyckich krajach herbata czerwona.

Czarna herbata. Najpopularniejsza herbata na Zachodzie

Liście krzewu herbaty chińskiej po zebraniu odstawiane są do zwiędnięcia, następnie skręca się je, poddaje fermentacji i suszy. Gatunki czarnej herbaty związane są z miejscem, w którym ich krzewy są uprawiane. Czarna herbata Yunnan pochodzi z chińskiej prowincji o tej samej nazwie. Ceylon to gatunek  uprawiany na Sri Lance, a Darjeeling - w Indiach. Czarna herbata Assam pochodzi natomiast z północnej części Indii.

Czarna herbata dzielona jest na kilka kategorii w zależności od tego, z jakiej części rośliny pochodzą liście. Za najcenniejsze uważa się drobne listki, znajdujące się na samej górze krzewu. Najlepsze są te, których nie łamie się mechanicznie, ale wyłącznie zbiera ręcznie. Kolejna kategoria to duże liście, rosnące w środkowej i dolnej części krzewu. Do produkcji herbat ekspresowych z kolei używa się tzw. pyłu - resztek, które odpadną z krzewu lub zostaną z produkcji herbat liściastych.

Właściwości czarnej herbaty związane są przede wszystkim z zawartymi w niej flawonoidach, które spowalniają proces starzenia poprzez neutralizację wolnych rodników. Ponadto czarna herbata wspomaga odchudzanie, pobudza krążenie krwi, dobrze wpływa na układ pokarmowy.

Zielona herbata

To susz zebrany z tego samego krzewu, co czarna herbata, jednak nie poddany procesowi fermentacji, dzięki czemu zawiera więcej dobroczynnych składników. Gatunki zielonej herbaty oznaczają nie tylko pochodzenie, sposób skręcania liści, porę zbiorów, ale również warunki, w jakich krzew wzrastał - liście senchy, która dojrzewa w pełnym słońcu, dają znacznie słodszy napar, niż np. hodowana w cieniu gyokuro.

Od wieków twierdzi się, że Azjaci długowieczność zawdzięczają właśnie zielonej herbacie, która w tej części świata jest najpopularniejsza. Choć nie wszystkie przypuszczenia da się naukowo potwierdzić, obserwuje się pewne prawidłowości - osoby pijące regularnie napar z zielonej herbaty rzadziej zapadają na choroby serca i niektóre rodzaje nowotworów. Zaleca się ją również osobom walczącym z nadwagą.

Czerwona herbata, czyli pu-erh

Czerwona herbata powstaje z liści zielonej herbaty rosnącej w górskich rejonach prowincji Yunnan. W tym przypadku liście poddaje się specyficznemu rodzajowi fermentacji. Napar jest ciemniejszy i ma intensywniejszy smak niż czarna herbata. Spośród wszystkich herbat to właśnie pu-erh uważana jest za  najskuteczniejszą w spalaniu tłuszczu i utrzymywaniu właściwego poziomu cholesterolu.

Oolong, czyli niebieska herbata

Oolong, od koloru suszu nazywana niebieską herbatą, to częściowo sfermentowane liście zielonej herbaty - podczas gdy środkowa część liści jeszcze nie uległa fermentacji, ich brzegom już znacznie bliżej do czarnej herbaty. Produkuje się ją głównie w Chinach i na Tajwanie. Smak herbaty uzależniony jest od sposobu zbierania liści oraz sposobu fermentacji.

Niebieska herbata oolong jest bogata w przeciwutleniacze, dzięki czemu spowalnia proces starzenia się komórek, na dłużej zachowując młodość nie tylko skóry, ale całego ciała. Poprawia pamięć i koncentrację, działa przeciwnowotworowo i wspomaga pracę serca.

Biała herbata

Najdelikatniejsza z herbat, biała, powstaje w Chinach z młodych liści oraz pąków zbieranych wiosną. Nie jest poddawana fermentacji. Po pierwszym więdnięciu liście są delikatnie zwijane i suszone. Dzięki temu od innych herbat odróżnia ją przede wszystkim delikatny smak i subtelny aromat. Kolor naparu jest bardzo jasny.

Regularne picie białej herbaty sprzyja zwalczaniu wolnych rodników i obniża ciśnienie krwi, poprawiając pracę serca. Podejrzewa się, że wspomaga również profilaktykę nowotworową.

Herbaty ziołowe i herbatki owocowe

Nim chińskie czy indyjskie mieszanki na stałe zagościły w naszych domach, ludzie zamieszkujący Europę zbierali i parzyli zioła, kwiaty oraz owoce, które rosły na tym terenie. Pierwsze lekarstwa bazowały na naparach z poszczególnych roślin. Do dzisiaj wiele z nich cieszy się dużą popularnością w medycynie.

Czy herbata może się zepsuć?

Sposób przechowywania herbaty, podobnie jak wielu suszonych przypraw czy ziół, to najważniejsza kwestia, aby zachować odpowiedni smak, aromat i właściwości rośliny. Różne rodzaje herbat wymagają różnego przechowywania - jedne dłużej zachowują świeżość w lodówce, innym wystarczy temperatura pokojowa.

Wszystkie herbaty muszą jednak być chronione przed światłem, wilgocią oraz intensywnymi zapachami. Światło przyspieszy proces utleniania, przez co napar będzie jałowy i straci swoje właściwości, natomiast intensywne zapachy mogą trwale zmienić aromat herbaty. Napar będzie nadal bezpieczny do picia, ale niezbyt smaczny. Najgroźniejsza z tych trzech jest wilgoć, która może spowodować pleśnienie suszu. Jeśli zauważymy na liściach choćby odrobinę pleśni, susz należy wyrzucić i znaleźć lepszy sposób na przechowywanie herbaty.

Jaka jest data ważności herbaty?

Herbata przechowywana w odpowiednich warunkach nie będzie niezdrowa dla człowieka, ale większość rodzajów suszu straci charakterystyczny smak i aromat  oraz swoje właściwości. Herbaty nie mają oznaczenia “termin ważności”, tylko “najlepiej spożyć przed”. Pierwsze oznaczenie umieszcza się na produktach, których spożycie po wskazanej dacie może zaszkodzić. Natomiast “najlepiej spożyć przed” oznacza datę, do której odpowiednio przechowywany produkt zachowa najlepsze właściwości.

Jak długo można przechowywać herbatę?

Każdy herbaciany susz ulega utlenianiu, dlatego z czasem jego jakość spada. Znaczenie ma również rodzaj herbaty. Najbardziej wrażliwe na działanie tlenu są herbaty białe i zielone. Przyjmuje się, że zależnie od gatunku pozostają świeże przez rok, maksymalnie półtora. Po tym czasie znacznie tracą na jakości.

Dłużej w dobrej formie utrzymują się liście, które po zbiorach zostały poddane fermentacji. Półfermentowane Oolongi mogą wytrzymać nawet do dwóch lat. Należy jednak ściśle przestrzegać odpowiednich warunków przechowywania - w suchym, ciemnym pudełku, które nie przepuszcza zapachów, najlepiej w metalowej puszce. Oolongi dłużej zachowują świeżość, jeśli trzymamy je w niższych temperaturach - w piwniczce czy nawet w lodówce.

Najmniej tracą na wartości czarne oraz czerwone herbaty. Pierwsze można przechowywać w dobrych warunkach nawet 5 lat. Natomiast niektóre gatunki pu-erh są wręcz cenione, jeśli są starsze. W przypadku tych herbat czas właściwie działa na ich korzyść. Najdroższe pu-erh liczą sobie po kilkadziesiąt lat.