Pochodząca z Chin matcha to zielona herbata starta za pomocą specjalnych kamieni na proszek. Do Japonii dotarła za pośrednictwem buddyjskich mnichów, którym pomagała w medytacji. Z czasem matcha stała się podstawowym elementem rytuału chanoyu, czyli japońskiej ceremonii parzenia herbaty.

Uprawa krzewów herbacianych na matchę nieco różni się od standardowych procedur. Gdy pojawią się pierwsze liście, krzewy przykrywa się specjalnymi matami zacieniającymi, by spowolnić ich wzrost. Roślina wytwarza wtedy więcej aminokwasów, dzięki czemu późniejszy napar jest słodszy i ma bogatszy aromat.

Oprócz tradycyjnego zastosowania, matcha używana jest również do przygotowywania lodów i ciast, a także jako dodatek do potraw. Obecnie japońska matcha jest jedną z droższych i trudniejszych do zdobycia herbat. Wynika to ze specyficznych warunków uprawy.

Japoński rytuał parzenia matchy

Sztuka ceremonialnego parzenia herbaty jest uroczystym rytuałem, który ukształtował się w XV-XVI wieku w Japonii. Składa się na niego wiele elementów i zasad, które muszą być skrupulatnie przestrzegane. Tradycyjnie ceremonia odbywa się w pawilonie znajdującym się w specjalnym ogrodzie. Otoczenie ma ułatwić wyciszenie się. Spośród zaproszonych gości wybiera się jedną, najbardziej zasłużoną osobę, która pomaga gospodarzowi w przeprowadzeniu ceremonii.

Po dokonaniu obrzędów w ogrodzie, wchodzi się do pawilonu przez bardzo małe wejście. Wymyślono je, by zmusić samurajów do pozostawienia na zewnątrz broni. W odpowiednio urządzonym wnętrzu rozpoczyna się pogawędkę na temat herbat. Następnie goście częstowani są lekkostrawnym posiłkiem.

Dopiero po dopełnieniu tych elementów rytuału, przychodzi czas na parzenie herbaty. Gospodarz przygotowuje ją i podaje gościom w miseczkach. Z pierwszej każdy z gości upija po trochu i podaje kolejnej osobie, kłaniając się. Następnie miseczki, z lżejszym naparem, rozdawane są już każdemu z osobna. Ceremonię kończy gość honorowy, dziękując gospodarzowi.

Akcesoria do parzenia matchy

Aby zaparzyć matchę zgodnie z tradycją, oprócz samej herbaty i wody, potrzebne są trzy specjalne przedmioty. Pierwszy z nich to matchawan, czyli gliniana czarka, w której zaparzymy herbatę. Sproszkowany susz nasypiemy do niej za pomocą chashaku, bambusowej łyżeczki o pojemności ok. pół łyżeczki do herbaty.

Trzeci, najbardziej charakterystyczny element używany do zaparzania matchy, to chasen, czyli bambusowa trzepaczka, którą proszek miesza się z wodą. O ile matchwan i chashaku można zastąpić zwykłą czarką i łyżeczką, warto wyposażyć się w chasen. Alternatywą w warunkach domowych może być spieniacz do mleka, ale dla miłośników matchy będzie to profanacja.

Jak parzyć matchę?

100 ml wody ostudź do temperatury 80°C. Do czarki nasyp dwie bambusowe łyżeczki proszku (lub jedną zwykłą do herbaty) i delikatnie zalej wodą. Mieszaj przy użyciu chasena, aż na powierzchni wytworzy się gęsta piana. Do czarki dolewa się od 100 do 150 ml wody w zależności od upodobań smakowych.

Właściwości matchy

Zielona herbata ze sproszkowanych liści zawiera takie same składniki, co jej liściaste odmiany. Również pomaga w koncentracji, pobudza, działa odmładzająco i regeneracyjnie, wspomaga pracę całego organizmu. Dlaczego więc uważana jest za znacznie bogatszy napój? Z prostej przyczyny - ponieważ matcha jest w proszku, podczas zaparzania rozpuszcza się. Zaparzając liściastą herbatę przed podaniem oddzielamy liście od naparu, przez co tracimy część cennych składników, które w liściach zostają. W przypadku matchy wypijamy je razem z naparem.

Matcha z Afryki

Dzisiaj herbatę o konsystencji matchy produkuje się również w Kenii. Powstają tu zarówno matcha zielona, jak i czarna oraz biała. Sam proces uprawy roślin jest nieco inny niż w tradycyjnej wersji. W Kenii krzewów nie przykrywa się zacieniającymi matami, ale pozwala im wygrzewać się w słońcu na górskich stokach. Po zebraniu wyłącznie najmłodszych listków i wysuszeniu ich, mieli się je, używając oryginalnych, japońskich kamiennych młynków. Susz zaparza się identycznie, jak japońską matchę.