Dzisiaj będzie o roślinach. Wszyscy znamy kawę jako złocistobrązowy płyn bądź bursztynowo-czarne ziarna, jednak czy zastanawiamy się, skąd się owa kawa właściwie bierze? Przyjrzyjmy się roślinie, która – ogólnie mówiąc – jest „odpowiedzialna” za wspaniałą głębię smaku, którą możemy się na co dzień delektować.

Wiecznie zielony kawowiec (Coffea, znany nam przede wszystkim w odmianach arabica i canephora, oraz dająca mniej aromatyczne nasiona odmiana liberica) to w rzeczywistości dość szerokie pojęcie – obejmuje bowiem ponad 40 gatunków drzew i krzewów z rodziny marzanowatych. Większość gatunków pochodzi z Afryki i głównie tam występuje, choć Coffea arabica i Coffea canephora, z której otrzymujemy kawę typu robusta, hodowane są również w Brazylii, Kolumbii, Indonezji, Gwatemali, Meksyku, Indiach i na Salwadorze.

Kawowiec w stanie dzikim jest rośliną dość wysoką – może osiągnąć do 6 metrów wysokości. Okazy hodowane na plantacjach przycina się do wysokości 2 metrów. Kawowiec ma skórzaste, połyskliwe liście o lancetowatym kształcie, osadzone parzyście na poziomo wyrastających z pnia pędach. Lubi wysoką temperaturę i dość dużą wilgotność powietrza; stąd plantacje kawowca tworzą szeroki , biegnący wzdłuż równika pas, rozciągający się pomiędzy zwrotnikami Raka i Koziorożca. Ilość kawowców rosnących na plantacjach jest ogromna – przekracza bowiem 15 miliardów.

Kilka razy do roku obsypuje się rurkowatymi, bladokremowymi kwiatami o intensywnym, przyjemnie cytrusowym zapachu, zebranymi w osadzone u podstaw liści kwiatostany. Jest swoistym ewenementem w świecie roślin – niewiele jest bowiem gatunków drzew lub krzewów, na których jednocześnie zaobserwujemy wszystkie stadia kwitnienia i owocowania. Tymczasem na jednym kawowcu możemy znaleźć zarówno zawiązki kwiatów, jak i podobne do wiśni owoce w różnym stadium dojrzałości. Owoce są strząsane (stripping), bądź zrywane maszynowo lub ręcznie (metoda zwana picking), przy czym tylko ta druga metoda zapewnia wybór najdojrzalszych owoców, z nasion których później przygotowuje się najlepszą kawę. Niektóre plantacje dodatkowo stosują uprawę w warunkach zbliżonych do naturalnych – drzewa nie są przycinane i rosną w poprzeplatanym innymi roślinami gąszczu, z zachowaniem naturalnego poszycia. Taka metoda uprawy kawowca daje roślinom dodatkowy cień oraz zwiększoną ilość substancji organicznych pochodzenia naturalnego, co wpływa na smaki aromat finalnego produktu.

Drzewko kawowe, w zależności od odmiany, żyje 50 do 70 lat. Młode sadzonki zaczynają owocować już po dwóch – trzech latach od wzejścia i owocują nieprzerwanie przez blisko 30 lat, dając od 0,5 do 6 kg owoców rocznie.

Na koniec ciekawostka: obok kawowca, do rodziny marzanowatych, liczącej około 13 tys. gatunków, należy doskonale nam wszystkim znany i nierzadko irytujący, uporczywie czepiający się nogawek jednoroczny chwast – nasza polska, pospolita …przytulia. Tak! Ta niepozorna bylina jest dalekim krewnym kawowca. I, podobnie jak kawa, ta wątła, czepliwa roślinka niejednemu potrafi podnieść ciśnienie.
Zdjęcia według kolejności występowania w tekście:

1. Wm Jas 2. James Gagen